Đền Preah Vihear Campuchia – Ngôi đền linh thiêng của đế Khmer cũ

Giới thiệu sơ lược về đền

Preah Vihear là một ngôi đền hàng ngàn năm tuổi, thờ thần Shiva của đạo Hindu. Việc tranh chấp đền thờ này đang kéo căng mối quan hệ giữa Thái Lan và Campuchia trong suốt những ngày qua. Đền Preah Vihear đã được UNESCO xếp hạng là di sản văn hóa thế giới, cũng là nơi tranh chấp chủ quyền giữa Campuchia và Thái Lan.

Đền Preah Vihear Campuchia nằm cách Siêm riệp về hướng tây bắc và cách Thủ đô Phnom Penh khoảng 420km về phía Nam trên chỏm núi thuộc dãy Dangrek, tỉnh Champasak, ngay sát biên giới giữa Thái Lan và Việt Nam. Nơi đây bao gồm một loạt những điện, thờ cổ nên được mệnh danh là “đền của những ngôi đền”. Đồng thời quần thể kiến trúc này còn là một trong những kiến trúc đền đài đỉnh cao của đế Khmer cũ vẫn còn tồn tại cho tới hôm nay nhưng lại nằm ở vị trí khá nhạy cảm nên nó không chỉ là một Di sản văn hóa thế giới, một điểm tham quan du lịch độc đáo mà còn là khu vực nóng tranh chấp suốt nhiều thời gian giữa Campuchia và Thái Lan.

Kiến trúc của đền

Đền Preah Vihear được xây dựng từ thế kỷ IX, thờ thần Shiva – vị thần hủy diệt và sáng tạo trong truyền thuyết Hindu giáo cùng với thần núi Sikharesvara và Bhadresvara. Sau đó, đền được hoàn thiện liên tục, xây mới trong suốt nhiều thế kỷ, trải qua khoảng 7 đời vua của đế chế Khmer cũ.

Ngôi đền này có bố cục kiến trúc trải dài đến 800m, kéo dài từ chân núi lên đỉnh theo trục Bắc – Nam. Người Hindu giáo thường quan niệm rằng các kiến trúc đền đài nếu được  xây ở những vị trí càng cao thì càng minh chứng cho sức mạnh tối thượng của các vị vua trị vì ở thời đại đó. Bởi thế, những đời vua của đế chế Khmer xây dựng đền Preah Vihear nằm trên một mặt phẳng ở đỉnh núi Dangrek với độ cao 625m so với mực nước biển. Khác với những kiến trúc đền đài khác xây dựng ở thời Angkor thì đền Preah Vihear được xây dựng theo trục Bắc – Nam thay vì quay theo hướng Đông theo cách xây dựng của đền nằm trên núi truyền thống.

Bố cục ở ngôi đền Preah Vihear Campuchia được chia thành 3 tầng rõ rệt với độ cao được tăng dần từ hướng Bắc – Nam, tổng cộng cao 120m. Ở tầng 1 là nơi đặt cổng chính của đền, tầng 2 là một cụm kiến trúc được xây dựng theo phong cách Banteay Srei. Cuối cùng tầng 3, nằm trên đỉnh núi là trung tâm của quần thể.

Ở tầng 1 có dãy bậc thang rộng 7m, khá dốc, dài khoảng 150m. Đây cũng lối dẫn lên đền. Ngay phía trên cầu thang có hai tượng rắn Naga 7 đầu đang đứng trấn giữ ở hai bên. Tiếp đến là một khu vực sân rộng tầm 50m dẫn đến tầng 2.

Men theo các bậc tam cấp trên một con dốc sẽ dẫn bạn đến cổng ở tầng 2. Đây là cụm kiến trúc khá nguyên vẹn được xây dựng từ sa thạch và đá hồng với nhiều chi tiết tinh xảo được chạm khắc trên các mái điện, khung cửa.

Đặc biệt là phần chóp mái có hình ảnh của đuôi rắn Naga được xây dựng theo kiểu đối xứng, cong vút lên trên trời, được trang trí rất tỉ mỉ, công phu. Lối kiến trúc đó chính là nguyên mẫu đã được xây dựng lại ở ngôi đền Koh Ker và đền Banteay Srey.

Tòa kiến trúc chính ở tầng 2 cũng là cảm hứng để xây dựng lên ngôi đền nổi tiếng Wat Phou nằm trên núi Voi. Tầng cuối cùng nằm ở vị trí cao trên đỉnh núi Dangrek. Kiến trúc ở đây mang đậm phong cách Kok Ker.

Hiện tại khu vực chính điện đã được cải tạo lại trở thành một điểm thờ Phật có nhà nhà sư luôn túc trực để làm lễ ban phước cho những du khách hay thập tử thành tâm. Khu vực xung quanh đền có nhiều thư viện, tòa tháp nhưng trải qua hàng nghìn năm, các công trình đó đã bị hư hỏng nặng nề.

Đền Preah Vihear – điểm nóng tranh chấp

Dù đã trải qua hơn 1000 năm lịch sử nhưng đền Preah Vihear Campuchia vẫn được bảo tồn khá nguyên vẹn. Theo chia sẻ của giới quan sát thì sở dĩ ngôi đền được bảo quản tốt như vậy là do vị trí xa xôi, khó tiếp cận. Từ Campuchia, chỉ có một đường duy nhất để tới đền và phải leo dốc rất cao. Từ phía Thái Lan có phần dễ hơn nhưng trước đây chính quyền đã không quảng bá ngôi đền. Chính thực tế đó đã giúp cho Preah Vihear ít có người lui tới phá hỏng. Mặt khác, cư dân sống gần đền từ người Campuchia đến Thái Lan đều có sự tôn kính và muốn được bảo vệ chốn thờ cúng linh thiêng này. Nhờ được bảo quản khá tốt nên đền Preah Vihear đã trở thành một bảo vật rất quý giá.

Vào năm 1904, Thái Lan cùng thực dân Pháp đã tiến hành thành lập một ủy ban để thực hiện việc phân định ranh giới. Đến năm 1907, sau khi trải qua quá trình điều tra, nghiên cứu, người Pháp đã công bố một bản đồ, trong đó thể hiện rõ ràng vị trí của đền Preah Vihear và những vùng lân cận. Căn cứ theo tấm bản đồ đó thì đền Preah Vihear nằm ở lãnh thổ của Campuchia.

Năm 1954, sau khi quân Pháp rút quân khỏi đất nước Campuchia thì Thái Lan đã chiếm giữ ngôi đền. Tuy nhiên bên Campuchia đã phản đối và đề nghị Tòa án thế giới phải phân xử. Sau đó Tòa án đã tiến hành xem xét vụ việc bằng việc sử dụng các biên pháp chuyên môn kỹ thuật về phân định ranh giới. Ngày 15 – 6 – 1962, Tòa án thế giới đã ra phán quyết Campuchia thắng và yêu cầu Thái Lan phải rút quân khỏi đền, trả lại các di vật, kể cả những bức tượng thờ được đưa ra đền nhằm trả lại sự bình yên cho kiến trúc thánh linh thiêng nghìn năm tuổi này.

Đền Preah Vihear đã được mở cửa cho công chúng vào tham quan trong thời gian khá ngắn nhưng sau đó bị Khmer Đỏ chiếm đóng. Đến năm 1988, ngôi đền được mở cửa trở lại và chính phủ Campuchia cho xây dựng vào năm 2003. Đến năm 2007, Campuchia đề nghị lên UNESCO công nhận đền Preah Vihear là Di sản văn hóa nhưng bị bác bỏ do tồn tại nhiều mâu thuẫn với Thái Lan và Thái Lan cũng phản đối đề nghị đó.

Đền Preah Vihear Campuchia không có những góc đầy chất thơ như ở Ta Phrohm, những bức họa tỉ mỉ như đền Banteay Srey, cũng chẳng có những dãy hành lang dài bất tận như ở Angkor Wat,… nhưng lại luôn mang tới cho những vị khách ưa thích khám phá nhiều điều mới lạ trong hành trình tìm đến và những giá trị văn hóa, lịch sử lớn lao.